Муркаш районӗн сайчӗ пӗлтернипе тӑрӑхри шултра мӑйракаллӑ выльӑхсен йышӗн ҫурри ытла — харпӑр хуҫалӑхри витесенче. Ку вӑл 10 383 пуҫ, е районти пӗтӗм йышран 65,4%.
Районти ялсенче пурӗ 6 082 ӗне (пӗтӗм йышран 72,5%), 1 192 сысна (пӗтӗм йышран 16,9% [сысна хӑҫан мӑйракаллӑ пулса тӑни паллӑ мар, анчах район сайчӗ вӗсене те ШМВ шутне кӗртет]), 9 683 сурӑхпа качака (пӗтӗм йышран 99%). Ҫавӑн пекех ялти уйрӑм ҫын хуҫалӑхӗнче 38,3 пин кайӑк (ку районти йышран 10,3%), 29 лаша (районти йышран 34,5%) пур.
Кӑҫалхи кӑрлач-пуш уйӑхӗсенче кайӑк-кӗшӗкпе выльӑх-черлӗхе пусса пурӗ 569 тонна аш тунӑ, 6 591,4 тонна сӗт сунӑ, 1 227,8 пин ҫӑмарта сутнӑ. Муркаш районӗпе шутласан уйрӑм хуҫалӑхра аш тӑвасси 66% танлашнӑ, сӗт сӑвасси — 74,6%.
Ялти уйрӑм хуҫалӑхсенче пуш уйӑхӗнче ӗнерен вӑтамран 12,6 кг сӗт илнӗ (пӗлтӗрхи кӑтарту — 13,3 кг).
Тунтикун пирӗн Элтепӗр Михаил Игнатьев Австри элчипе Клестиль-Лёффлерпа тӗл пулнӑ. Калаҫура вӗсем тӗрлӗ ыйтусем ҫӗкленӗ — Австри пирӗн респуликӑна мӗнле пулӑшма пултарасси пирки, Чӑваш Ен инҫетри ҫӗршыва мӗнпе илӗртме пултарасси пирки. Чӑвашра кӑларакан продукцие Австри ҫӗршывне кӑларма пулашасси ҫинчен тата республикӑна укҫа-тенкӗ хывма сӗннисӗр пуҫне пирӗн Элтепӗр республика ҫӗрӗсене Австри фермерӗсене 49 ҫуллӑха тара пама сӗнни те пулнӑ.
Ку пирӗн вӑхӑт пулӑмӗ-ши е пуҫлӑхсен айванлӑхӗ-ши? Ӗмӗр-ӗмер хушши, пин-пин ҫул хушшинче ҫӗр ӗҫне юратса ҫитӗннӗ халӑх чӑнах та ҫӗр ҫинче ӗҫлеме маннӑ-ши? Шупашкар тӑрӑхри фермӑсене сӗт сӑвакансене инҫетри Елчӗк районӗсенчен йыхӑрни пирки сас-хура тахҫанах ҫӳретччӗ-ха, халӗ вара ял хуҫалӑхри йывӑрлӑхсем чӑн пулни Австри элчи таранах ҫитнӗ курӑнать.
Тен, Австри фермерӗсене чӗнсе аппаланас вырӑнне республикӑраи арканнӑ колхоз-совхозсене чӗртме тытӑнмалла? Вара ял халахӗ те Мускава ҫӳреме пӑрахӗ, ялсем те ача сассипе тулма пуҫлӗҫ?
Элӗк районӗнчи хуҫалӑхсем паха вӑрлӑх туянассипе ӗҫлеҫҫӗ. Иртнӗ кунсенче кӑна «Журавлев» хресчен-фермер хуҫалӑхӗ «Дарья» элита ҫурхи тулӑна 4 тонна Вӑрнар районӗнчи «Санары» хуҫалӑхран илсе килчӗ. «Алмаз» общество та ҫак культурӑна янтӑланӑ, «Маргарита» сортлине — 20 тонна.
Янкурас ялӗнчи Р.Митрофанов хресчен-фермер урпа вӑрлӑхне ҫӗнетме тӗллев лартнӑ, ҫавна май «Тандем» элитӑна 2 тонна хатӗрленӗ.
«Новый путь» «Свеча» ҫурхи тулӑна 4 тонна, «Эльф» урпана 4 тонна, «Гунтор» сӗлӗне 5 тонна, пӑрҫа 4 тонна, люцернӑпа клевера 2-шер тонна турттарса килнӗ.
Чӑваш Республикин шалти ӗҫсен министрӗн Сергей Семёновӑн генерал-майорӑн ячӗпе нумай пулмасть ҫыру килнӗ — Сӗнтӗрвӑрри районӗнче пурӑнакан Галина Невзорова хӑйне пулӑшнӑ полици ӗҫченӗсене тав тума ыйтнӑ.
Килти сурӑхсем ҫухалнӑ хыҫҫӑн 73 ҫулхи Галина Невзорова упӑшкипе вӗсене шырама тухнӑ. Ватӑ ҫынсем Раҫҫей ШӖМӗн муниципалитетсем хушшинчи «Сӗнтӗрварри» уйрӑмӗн йӗрке хуралҫисене пулӑшма ыйтнӑ — вӗсем хирӗҫ пулман, часах ҫӗтнӗ выльӑхсене те тупма пултарнӑ.
Вӑхӑтра пулӑшнӑшӑн Галина Невзорова республикӑн ШӖМ ӗртӳҫисенчен хӑйне йывӑр вӑхӑтра хӑварман ӗҫченсене мӗнле те пулин хавхалантарма ыйтнӑ.
Авӑнӑн 25-27-мӗшӗсенче Мускавра Раҫҫейри Ҫӑнӑх тата кӗрпе авӑртакан предприятисен Х съезчӗ иртнӗ. Унта пысӑк предприятисен ертӳҫисем хутшӑннӑ. Съездра «Раҫҫейри 2011 ҫулхи чи лайӑх арман» конкурс тата Пӗтӗм Раҫҫейри ҫӑнӑхпа кӗрпе пахалӑхӗн VII смотрӗн ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ.
Раҫҫейри Ҫӑнӑх тата кӗрпе авӑртакан предприятисен правленийӗ‚ Пӗтӗм тӗнчери промышленность академийӗ отраслӗн чи пысӑк наградисене «Чӑваштырӑпродукт» АУОн тӗп филиалне — «Шупашкар элеваторне» — панӑ. Ахаль сӑмахшӑн мар — элеватор ҫӗнӗ технологисене ӗҫе кӗртнӗшӗн‚ паха продукцин анлӑ ассортиментне туса кӑларнӑшӑн.
Филиал продукцийӗ Раҫҫей тата тӗнче шайӗнчи тӗрлӗ куравра ҫуллен ҫӗнтерни йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Ҫакна палӑртар: «Шупашкар элеваторӗ» хӑйӗн 25 ҫулхи юбилейне уйрӑмах пысӑк ҫитӗнӳпе кӗтсе илет — 2011 ҫул кӑтартӑвӗсемпе «Раҫҫейӗн чи лайӑх арманӗ» ята ҫирӗплетнӗ‚ смотр медалӗсемпе продукци пахалӑхне тепӗр хут ӗнентернӗ. Унсӑр пуҫне ӑна чи лайӑх чӗркемпе маркировкӑшӑн та диплом панӑ.
Пӗтӗм Раҫҫейри ҫӑнӑхпа кӗрпе пахалӑхӗн смотрӗсем 2002 ҫултанпа иртеҫҫӗ. «Шупашкар элеваторӗ» — Атӑл тӑрӑхӗнчи тӗш тырӑ тирпейлекен продукцийӗ ҫавнашкал пысӑк хаклава тивӗҫнӗ пӗртен пӗр предприяти.
Комсомольски районӗнчи ял хуҫалӑх пайӗ тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн халӑхран сет туянакансем килӗшсе татӑлнӑ пек ӗҫлеменнине палӑртнӑ. Авӑнӑн 20-мӗшӗнчен пуҫласа чӗрӗ таварпа ӗҫлекен предприятисем пӗр литршӑн 13 тенкӗ параҫҫӗ пулсан халӑхран 2 тенкӗ йӳнерехпе ҫеҫ туянма юрать.
Шел те, ку апла мар. Чи сахал тӳлекенсем — Урмай ял тӑрӑхӗнче, кунта литршӑн 7 тенкӗ ҫеҫ параҫҫӗ. Ытларах чухне 9.00-9.50 тенкӗпе туянаҫҫӗ, Асанкасси тӑрӑхӗнче ҫеҫ 11 тенкӗ тӳлеҫҫӗ.
Каласа хӑварас пулать, районти ялсенче халӑхӑн пурӗ 3412 ӗне пур. Ку вӑл ял хуҫалӑх предприятийӗсемпе фермерсен хуҫалӑхрисенчен 1,6 хут ытларах. Ылташши сӗте, паллах, халӑхӑн сутма тивет — урӑхла ял халӑхӗ укҫа епле ӗҫлесе илтӗр-ха? Ҫавӑнпа та район администрацийӗ сӗте йӳн хакпа туянакансемпе калаҫу ирттерме палӑртнӑ.
Нумай пулмасть Чӑваш Ен ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов Патшалӑх канашӗн депутачӗсемпе пӗрле супермаркетсене ҫитсе курнӑ — кун пирки «Чувашия» ПТРК пӗлтерет.
Патшалӑх ырлӑхӗшӗн ӗҫлекенсем чи малтан таварсен хакне тӗрӗсленӗ. Вӗсем тупса палӑртнӑ тӑрӑх юлашки вӑхӑтра ҫӑкӑрпа тип ҫу хакӗсем пысӑках мар пулин те ӳснӗ. Ҫавах туянакансен сунчӑкне ытлашши вӑйлах пырса тивмест тесе палартнӑ.
Малалла тӳре-шара вырӑнта ӳстерекен ҫимӗҫ епле сутӑннине пӑхса тухнӑ. Чӑн та, сӗт, пылак ҫимӗҫ, ҫӑкӑр тата кӑлпассисем сутлӑхра пур пулсан ытти йышши таварсем пачах та курӑнмаҫҫӗ. Ҫӗрулмиех илес — ӑна республикӑра пысӑк лаптӑкпа туса илеҫҫӗ пулин те супермаркетсенче кӳрсе килнине ҫеҫ сутаҫҫӗ. Лавкка хуҫисем ӗнентернӗ тӑрӑх — ҫимӗҫе туса илекен вырӑнти хуҫалӑхсем айӑплӑ, вӗсем килӗшӳсем тӑвассишӗн тӑрӑшмаҫҫӗ. Сергей Павлов хӑйӗн сӑмахӗнче вара пачах урӑх ӳкерчӗк пирки каласа пачӗ — супермаркетсем вырӑнти таварсемпе кӑсӑкланаҫҫӗ ҫеҫ иккен, килӗшӳ тума вӑхӑт ҫитсен ҫухалаҫҫӗ. Тата килӗшӗве алӑ пусма лавккасен тӗп офисӗ ырламалли те республикӑри хуҫалӑхсене пӗрре те ҫӑмӑллӑх памасть.
Крымзарайкӑ ял тӑрӑхӗнче ҫӗрулми кӑларас ӗҫ хӗрӳ пырать. Унччен «Родина» ЯХПК (вӑл арканнӑ) уйӗсем пулнӑ ҫӗрсенче иккӗмӗш ҫӑкӑра «Сельхозпродукты Чувашии» ТМЯО лартать (ҫавӑн пекех — купӑста та). Паянхи кун ял хуҫалӑх предприятийӗнче ҫӗрулмие кӑларса пуҫтараҫҫӗ. Ку ӗҫре вырӑнти халӑх хастар пулӑшать — Шуркасси, Лупашка, Сурӑмпуҫ Мучикасси, Хорнсор Ҫармӑҫ, Сурӑмварри, Сурӑмпуҫ Шӗмшеш, Утаркасси, Чартак, Элекушкӑнь ялсен халӑхӗ тӑрӑшса ӗҫлет.
Элӗк районне илес пулсан паянхи кун тӗлне кунта ҫӗрулмие 349 гектарта пуҫтарма ӗлкӗрнӗ. Пурӗ хальлӗхе 6 980 тонна кӑларнӑ, тухӑҫлӑх — 200 ц/га.
Паян Етӗрне хулинче ҫулсерен иртекен «Кӗр парни-2012» ярмӑркка хӑйӗн ӗҫне пуҫлӗ. Район администрацийӗ ӑна хула ҫыннисене пахалӑхлӑ пахча ҫимӗҫпе тата йӳнӗ хакпа тивӗҫтерес тӗллевпе ирттерет. Ярмӑркка ҫавӑн пекех авӑнӑн 16-мӗшӗнче те ӗҫлӗ — пахча ҫимӗҫе паян туянаймасан икӗ эрнерен килме пултаратӑр.
Ярмӑркка ӗҫлекен вырӑнсем:
• Некрасов урамӗ, 26а ҫурт ҫывӑхӗнче;
• Сад урамӗ, 1 ҫурт.
Тӑвай районӗн администрацийӗнчи тунтикунхи планеркӑра иртнӗ эрнери ӗҫсене пӗтӗмлетсе умра тӑракан тӗллевсене палӑртнӑ. Выльӑх апачӗ хатӗрлес, кӗр тыррисем акма хатӗрленес ӗҫсемпе АПК аталанӑвӗпе экологи пайӗн пуҫлӑхӗ В.Ванерке паллаштарнӑ. Ӗнерхи кун тӗлне районти хуҫалӑхсем 3350 тонна утӑ, 4300 тн сенаж хывса ӗлкӗрнӗ. Е апат единици ҫине куҫарсан 27 975 цн чухлӗ. Ҫакӑ кашни условнӑй выльӑх пуҫне 10,91 цн тивет (республикӑри вӑтам кӑтарту — 9,05 цн).
Вӗренӳ учрежденийӗсенче юсав ӗҫӗсем пуҫланнӑ. Тӗмер, Пуянкасси, Нӑрваш шкулӗсенче вӗсем ӑнӑҫлӑ пыраҫҫӗ, ҫак кунсенчех Чутейпе Йӑнтӑрчӑ шкулӗсем тытӑнаҫҫӗ. Шкулсене ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне хатӗрлес ӗҫсем ҫинчен вӗрентӳ пайӗн пуҫлӑхӗ В.Шакров каласа кӑтартнӑ.
Финанс пайӗн начальникӗ А.Сергеев районӑн пӗтӗмӗшле бюджечӗ I ҫурҫулта мӗнле пурнӑҫланса пыни ҫинче (малтанлӑх пӗтӗмлетӳсем) чарӑнса тӑнӑ. Тупӑшсем енӗпе хыснана 113 457 пин (ҫулталӑкра пырса кӗмеллин 51,6 проценчӗ) тенкӗ пырса кӗнӗ, иртнӗ ҫулхи ҫак тапхӑртинчен — 37,6 процент ытларах.
+0.3 °C